Akademik dünyada “nəşr et ya da yox ol” təzyiqi (publish or perish), tədqiqatçıları davamlı olaraq yeni araşdırmalar hazırlamağa və onları nüfuzlu jurnallarda dərc etdirməyə sövq edir. Ancaq araşdırmanızı hansı jurnala göndərmək qərarı, çox zaman məqalənizin keyfiyyəti qədər vacib ola bilər. Doğru jurnalın seçilməsi, işinizin daha çox görünməsini artırır, hədəf auditoriyanıza çatmağınızı təmin edir və akademik karyeranıza təkan verir.
Bu bloqda, doğru akademik jurnalı seçərkən diqqət etməli olduğunuz əsas amilləri ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Mövzu Uyğunluğu: Araşdırmanız Üçün Ən Yaxşı Jurnal
Məqalənizin mövzusu ilə jurnalın diqqət mərkəzinin uyğun olması, nəşr şansınızı əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Bu uyğunluğu təmin etmək üçün:
a) Jurnalın əhatə dairəsinə baxın
- Jurnalın “Haqqında” və ya “Məqsəd və Kapsam” bölmələrini diqqətlə oxuyun.
- Jurnalın hansı növ məqalələri qəbul etdiyini (tədqiqat məqalələri, icmal məqalələri, klinik hallar və s.) yoxlayın.
b) Son saylarını araşdırın
- Son 2-3 ildə dərc edilmiş məqalələrin başlıqlarını və xülasələrini təhlil edin.
- Mövzunuza oxşar işlərin olub-olmadığını araşdırın.
c) Açar söz analizi edin
- Məqalənizin açar sözlərini müəyyənləşdirin.
- Bu açar sözləri jurnalın veb saytında axtararaq oxşar işlərin olub-olmadığını təyin edin.
Qeyd: Sadəcə əsas jurnallarla məhdudlaşmayın. Bəzən, daha spesifik jurnallar araşdırmanız üçün daha uyğun məkan ola bilər.
İmpakt faktor və nüfuz: keyfiyyət və görünüş balansı
Jurnalın təsir faktoru və nüfuzu, məqalənizin potensial təsirini müəyyənləşdirir. Ancaq yalnız yüksək təsir faktoruna fokuslanmaq həmişə doğru strategiya olmaya bilər.
a) Journal Citation Reports (JCR) İstifadəsi
- JCR vasitəsilə jurnalın təsir faktorunu yoxlayın.
- Təsir faktorunun son 5 ildəki trendini analiz edin.
b) Sahələr üzrə xüsusi reytinq sistemləri
- Scopus-un CiteScore metrikasını yoxlayın.
- Google Scholar Metrics-də h5-indeksini təhlil edin.
c) Alternativ metriklər
- Altmetric nəticələrini yoxlayaraq jurnalın sosial media təsirini ölçün.
- Article Influence Score kimi alternativ metrikləri nəzərdən keçirin.
d) Jurnal nüfuzunu araşdırın
- Sahənizdə tanınmış tədqiqatçıların hansı jurnallarda nəşr etdiyini öyrənin.
- Jurnalın redaksiya heyətinin keyfiyyətini qiymətləndirin.
Qeyd: Yüksək təsir faktoruna malik jurnallar rəqabətli ola bilər. Karyeranızın mərhələsinə görə, orta səviyyədə təsir faktoruna malik, lakin sahənizdə nüfuzlu bir jurnal seçmək daha məqsədəuyğun ola bilər.
Nəşr Müddəti: Sürət və Keyfiyyət Tarazlığı
Akademik nəşr prosesinin sürəti, xüsusilə sürətlə inkişaf edən sahələrdə çalışan və ya karyera irəliləyişi üçün təcili nəşr ehtiyacı olan tədqiqatçılar üçün çox əhəmiyyətlidir.
a) Qiymətləndirmə prosesi
- Jurnalın veb saytında qeyd edilmiş orta qiymətləndirmə müddətini yoxlayın.
b) Nəşr növbəsi
- Qəbul edilmiş məqalələrin onlayn nəşr müddətini öyrənin.
- Çap nəşri üçün gözləmə müddətini yoxlayın.
c) Sürətli nəşr seçimləri
- Jurnalın “sürətli qiymətləndirmə” və ya “sürətli nəşr” seçimləri təklif edib-etmədiyini yoxlayın.
- Bu seçimlərin əlavə xərclərini və şərtlərini öyrənin.
d) Ön nəşr (preprint) siyasətləri
- Jurnalın arXiv və ya bioRxiv kimi ön nəşr platformalarına münasibətini araşdırın.
- Ön nəşrin rəsmi nəşr prosesinə necə təsir etdiyini müəyyənləşdirin.
Qeyd: Bəzi jurnallar məqaləniz qəbul edildikdən dərhal sonra “qəbul edilmiş məqalə” versiyasını onlayn yayımlayır. Bu, rəsmi nəşr tarixindən əvvəl elmi işinizin görünməsini təmin edir.
Açıq Giriş(Open-Access) Siyasətləri: Görünmə və Xərc
Açıq giriş tədqiqatınızın daha geniş auditoriyaya çatmasına imkan verir, lakin çox vaxt əlavə xərclər gətirir. Bu məsələ ilə bağlı məlumatlı qərar qəbul etmək vacibdir.
a) Açıq giriş modelləri:
Qızıl Yol (Qızıl Açıq Giriş): Məqalənin dərhal açıq nəşri.
Yaşıl Açıq Giriş: Müəyyən müddətdən sonra hər kəsə açıq nəşr.
Hibrid Model: Ənənəvi abunə modeli ilə birlikdə açıq giriş seçimi təklif edən jurnallar.
b) Nəşr ödənişi
- Açıq giriş üçün xərcləri öyrənin
c) Müəlliflik hüququ və lisenziyalaşdırma:
- Jurnalın müəllif hüquqları siyasətini nəzərdən keçirin.
Qeyd: Bəzi jurnallar inkişaf etməkdə olan ölkələrdən olan tədqiqatçılar üçün məqalənin nəşri üçün ödənişdə güzəştlər təklif edə bilər. Bu variantları araşdırdığınızdan əmin olun.
Hədəf auditoriyası və oxunaqlılıq
Məqalənizin nəzərdə tutulan auditoriyasına çatmaq tədqiqatınızın təsirini artırmaq üçün çox vacibdir.
a) Oxucu Profili:
- Jurnalın hədəf auditoriyasını (tədqiqatçılar, tələbələr və s.) araşdırın.
- Məqalənizin bu auditoriyaya uyğunluğunu qiymətləndirin.
b) Beynəlxalq çıxış:
- Jurnalın beynəlxalq görünmə səviyyəsini yoxlayın.
- Onun çoxdilli xülasələr və ya tam mətn tərcümələri təklif edib-etmədiyini öyrənin.
c) İndeksləşdirmə:
- Jurnalın hansı əsas verilənlər bazasında indeksləndiyini yoxlayın (Web of Science, Scopus, PubMed və s.).
- Sahəyə üyğun indekslərdə onun olub-olmadığını yoxlayın.
Redaktor və Rəyçi Keyfiyyəti
Keyfiyyətli redaktor və rəyçi prosesi məqalənizin keyfiyyətini artıra və akademik inkişafınıza töhfə verə bilər.
a) Redaksiya Heyəti:
- Redaksiya heyətinin akademik fonunu və təcrübə sahələrini araşdırın.
- Redaksiya heyətində sahənizdən olan tanınmış şəxsləri tapın.
b) Məqalənin rəy (dəyərləndirilməsi) prosesi:
- Jurnalın dəyərləndirmə prosesinin şəffaflığını yoxlayın.
- İkiqat anonim, tək anonim və ya açıq hakimlik proseslərindən hansını istifadə etdiyini öyrənin.
c) Əlaqə keyfiyyəti:
- Rəyçi rəyi ilə bağlı keçmiş müəlliflərin fikirlərini öyrənə bilərsiniz.
- Jurnalın rəy müddəti və təfərrüatı haqqında məlumat əldə edin.
Elmi nəşr prosesinin vacib mərhələlərindən biri düzgün jurnalı seçməkdir. Bu seçim yalnız məqalənizin qəbul olunma şansına təsir göstərmir, eyni zamanda tədqiqatınızın təsirini və görünməsini də müəyyən edir. Mövzu uyğunluğu, təsir faktoru, nəşr müddəti, açıq giriş siyasətləri, hədəf auditoriya və redaksiya keyfiyyəti kimi faktorları diqqətlə qiymətləndirərək, tədqiqatınız üçün ən uyğun jurnalı seçə bilərsiniz.
Unutmayın ki, mükəmməl jurnalı seçmək qədər, məqalənizin həmin jurnalın standartlarına uyğun hazırlanması da vacibdir. Seçdiyiniz jurnalın müəllif təlimatlarını diqqətlə oxuyun və məqalənizi həmin təlimatlara uyğun olaraq hazırlayın.
Nəhayət, jurnal seçimi ilə bağlı mentorlardan və ya təcrübəli həmkarlarınızdan məsləhət almaqdan çəkinməyin. Onların təcrübəsi və fikirləri bu mürəkkəb prosesi daha anlaşılan edə bilər.
